Šta je anemija?
Anemija ili malokrvnost je stanje kada organizam nema dovoljno zdravih crvenih krvnih ćelija (eritrocita) koje prenose kiseonik do svih tkiva,organa i ugljendioksid u suprotnom pravcu.
Kod anemija, pored apsolutnog smanjenja ukupne mase eritrocita u krvi, smanjena je i koncentaracija hemoglobina .
Eritrociti se stvaraju u koštanoj srži, a glavna uloga u organizmu im je da prenose kiseonik do svih organa i tkiva putem hemoglobina koji je sastavni dio eritrocita.
Hemoglobin je protein koji ima ulogu da vezuje i prenosi kiseonik do udaljenih organa, od kojih su naročito važni mozak i srce.Optimalna koncentacija hemogoblina varira od pola, starosti, nadmorske visine prebivališta,trimestra trudnoće kao i navika (pušenja).
Opšte je prihvaćena definicija Svjetske zdravstvene organizacije, koja anemiju određuje kroz vrijednost hemoglobina:
- za muškarce (Hb) < 138 g/L
- za žene < 119 g/L
Prema trimestrima trudnoće, parametri za definiciju anemije su:
- u prvom Hb < 110g/L
- u drugom Hb < 105 g/L
- u trećem Hb < 110g/L
Kod porodilja vrijednost hemoglobina < 100 g/L ukazuje na anemiju.
Simptomi koji ukazuju na anemiju
Simptomi anemije su različiti i različitog su inteziteta. U početku anemija može biti blaga i da prolazi nezapaženo. Simptomi se pojačavaju kako je anemija uznapreduje i značajno narušavaju kvalitet života.
Najčešći simptomi anemije su:
- Hroničan umor i slabost
- Kratak dah
- Blijeda prebojenost kože i vidljivih sluzokoža
- Tahikardija
- Vrtoglavica i/ili nesvjestica
- Bol u grudima
- Hladne ruke i noge
- Glavobolja
- Opadanje kose
Kod pacijenata sa anemijom, srce mora jače da pumpa da bi nadoknadilo nedostatak kiseonika u krvi, pa su prisutne tegobe u vidu ubrzanog ili nepravilnog rada srčanih mišića.
Tri najčešća uzročnika anemije
Anemija može biti privrijemena ili dugotrajna i može se kretati od blage do teške. Prema uzroku, anemije možemo svrstati u tri osnovne grupe:
1. Anemija uzrokovana gubitkom eritrocita odnosno hemoglobina, može biti hronična (zbog pojačanih menstrualnih krvarenja, ili gubitaka krvi preko digestivnog trakta) i akutna (najčešće usljed gubitka krvi – povreda, operacija, perforacije čira na želucu ili dvanestopalačnom crijevu).
2. Anemija kao posljedica nedovoljne sinteze eritrocita i hemoglobina usljed nutritivnih deficita gvožđa i vitamina B12 i/ili folne kiseline.
3. Anemija kao posljedica hemolize eritrocita ,odnosno razaranjem eritrocita ,u slučaju kada je životni vijek eritrocita kraći od 120 dana
Najčešće vrste anemije
Sideropenična anemija
Poremećaj u metabolizmu, odnosno deficit gvožđa je najčešći uzrok anemije. Gotovo 30% svjetske populacije ima nedostatak gvožđa usljed niske apsorpcije, povećanih potreba i malih gubitaka ovog esencijalnog elementa.
Deficit gvožđa je obično posljedica hroničnog gubitka krvi i može se javiti u svim životnim dobima. Načešći je kod djece , starijih osoba i mladih žena (30% kod žena u reproduktivnom periodu i 30% kod trudnica).
Kod muškarca i žena starijih od 60.godina uzrok sideropenične anemije najčešće neprimjetno krvarenje iz digestivnog trakta.
Anemija usljed deficita gvožđa može se javiti i kada je smanjena ili otežana apsorpcija hranljivih materija u digestivnom traktu
Sideropeničnu anemiju (SA) karakteriše apsolutni manjak gvožđa, dok je funkcionalni manjak gvožđa obilježje anemije pri hroničnoj ili upalnoj bolesti (AHB).
Apsolutni manjak gvožđa podrazumijeva snižene vrijednosti Fe, nizak feritin, sniženu saturaciju transferina i visoku vrijednost TIBC i transferina.
Pri anemiji uzrokovanoj deficitom gvožđa najosjetljiviji i najpouzdaniji test za dijagnostiku deficita Fe i određivanje rezerve u tijelu je feritin.
Oprez: treba imati u vidu da je feritin reaktant akutne faze zapaljenja, može imati normalnu ili povećanu vrijednost kod zapaljinskih procesa. U tim slučajevima koncentracija feritina nije adekvatan pokazatelj rezervi gvožđa..
Vrijednost feritina < 30 μg/L dijagnostički je pokazatelj apsolutnog nedostatka gvožđa.
Snižena vrijednost gvožđa uz visoke vrijednosti transferina koreliraju sa stepenom sideropenije.
Anemija u hroničnim bolestima
Anemija u hroničnim bolestima je drugi najčešći tip anemije, prvenstveno kod starije populacije. Često je udružena sa sideropeničnom anemijom zbog funkcionalnog manjka gvožđa.
Klinička slika je blaga i karateristični simptomi anemije se javljaju samo pri naporu. Najčešće se ovaj tip anemije javlja u sklopu infekcija, ,autouimunih bolesti, hroničnih bubrežnih oboljenja, maligniteta ,dijabetesa .
Funkcionalni manjak gvožđa je osnovna karakteristika anemije pri hroničnoj ili upalnoj bolesti.
Funkcionalni manjak gvožđa javlja se zbog neadekvatnog dopremanja gvožđa u kostanu srž uprkos dostupnim rezervama, kod bolesnika s hroničnom ili upalnom bolesti (npr. autoimune bolesti poput reumatoidnog artritisa, Kronova bolest, bubrežne bolesti, srčano popuštanje, rak).
Kod pacijenata sa hroničnom bolesti bubrega zbog nedostatka hormona eritropoetina (koji se stvara u zdravom tkivu bubrega) anemija je česta pojava.
Megaloblastna anemija
Megaloblastne anemije najčešće nastaju kao posljedica deficita vitamina B12 i/ili folata (folne kiseline).
Može javiti prilikom: smanjenog unošenja folne kiseline ili vitamina B12 (alkoholizam, narkomanija, dijeta).
Drugi uzročnici ove vrste anemije leže u lijekovima (citostatici ili imunosupresivi) koji ometaju sintezu DNK, u rijetkim metaboličkim bolestima (npr. nasljedna orotička acidurija).
Anemija se razvija polako i neprimijetno pa dugo ne daje simptome dok duži nedostatak vitamina B12 može uzrokovati neurološke ispade (promjenjen mentalni status poput periferne neuropatije, gubitak pamćenja).
Manjak folata izaziva i dijareju i glositis a mnogi takvi bolesnici izgledaju ispijeno, posebno pri gubitku mase frontalnih mišića.
Dijagnoza se postavlja na osnovu rezultata krvne slike i razmaza krvi, koji pokazuje makrocitozu (MCV >95 fl/E)u razvijenom obliku megaloblastne anemije.Razmaz krvi pokazuje anizocitozu,poikilocitozu i makro-ovalocitozu. RDW je visok uz retikulocitopeniju.
U ranoj fazi javlja se hipersegmentiranje granulocita, a kasnije i neutropenija. U težim oblicima postoji trombocitopenija, a trombociti imaju čudan oblik i veličinu.
Perniciozna anemija – najčešća megaloblastna anemija
Najčešći oblik megaloblasne anemije je perniciozna anemija koja nastaje kao posljedica deficita vitamina B12 ili smanjena apsorcija vitamina B12 uzrokovana je nelučenjem unutrašnjeg faktora i atrofijom želuca
U pitanju je autoimuni mehanizam protiv parijetalnih ćelija želuca uz prisusutvo antitijela protiv unutrašnjeg faktora.
U krvnom razmazu vide se veliki erirociti, snižen je nivo vitamina B12 uz povećane vrijednosti serumskog gvožđa (sem kada nisu prisutne komplikacije sa deficitom gvožđa) i feritina , povećana vrijednost LDH (enzim laktat dehidrogenaza) i povećanom vrijednosti indirektnog bilirubina zbog povećane hemolize megalocita i megaloblasta.
Kod većine pacijenata sa pernicioznom anemijom preporučuje se određivanje antiparijentalna antitijela i antitijela na Intrinsic faktor (unutrašnji faktor).
Sideroblastna anemija – posljedica nedovoljnog iskorištavanja gvožđa
Sideroblastne anemije su posljedica nedovoljnog ugrađivanja gvožđa u Hb i ako je prisutno u dovoljnoj količini
Sideroblasna anemija mogu biti nasljedne i stečene. Stečene se dijele na primarne i sekundare prirode (izazvane lijekovima, alkoholom ili drugim bolestima).
Nasljedna sideroblastna anemija nastaje usljed abnormalnosti određenih gena koji kontrolišu stvaranje hemoglobina.
Stečene primarne anemije obično predstavljaju dio mijelodisplastičnog sindroma. Sekundarne mogu biti prouzrokovane lijekovima (npr. cikloserin, izonijazid, hloramfenikol, ), odnosno toksinima (uključujući etanol koji je najčešći uzrok, uz trovanje cinkom i olovom).
Ako je u pitanju sideroblastna anemijia nepoznatog uzroka, treba odrediti olovo (Pb) u krvi. Kod sekundarnog tipa anemije isključenje toksina ili lijeka (posebno alkohola) može dovesti i do ozdravljenja.
Ovu vrstu anemije prati nakupljeno Fe u mitohondrijama u vidu prstenova. Povišen nivo gvožđa, feritina i saturacija transferina je prisutna u krvi, a često je stanje toliko ozbiljno da je neophodana transfuzija krvi.
Laboratorijske analize za dijagnostiku anemije
Za dijagnozu i utvrđivanje pravog tipa tj. uzročnika anemije, pored ispoljenih simptoma veoma je važna i laboratorijka dijagnostika.
Važne laboratorijske analize za dijagnozu anemije su:
Kompletna krvna slika, Gvožđe, UIBC, TIBC, Feritin, Transferin, Vitamin B12 i Folna kiselina.
Nisko serumsko gvožđe je znak Sideropenijske anemije ali i niza drugih hroničnih bolesti.
Sa druge strane, povišeni nivoi gvožđa nalaze se u hemolitičkim stanjima. Nivo serumskog gvožđa se dnevno mijenja nebrojano puta i to vrlo značajno (zavisi od stanja organizme,od uzimanja hrane…)
Osobe koje uzimaju peroralne suplemente gvožđa mogu imati dobre vrijednosti gvožđa u krvi uprkos stvarnom manjku.
Zato samo određivanje nivoa gvožđa ne daje pravu sliku, već pravilna dijagnostika uključuje cijeli panel navedenih analiza.
Kako bi rezultati laboratorijskih testova bili pouzdani i tačni, bitna je pravilna priprema pacijenta pre uzorkovanja.
Savjetujemo da pročitate Uputstvo za pripremu pacijenta za uzimanje uzorka krvi i pravilno se pripremite.
Rezultate svih navedenih analiza dobijate istog dana, samo nekoliko sati nakon uzorkovanja, na vaš mail ili ih lično preuzimate.
Osim gore navedenih analiza u Medicover Diagnostics laboratorijama su vam dostupne i dodatne analize posebno bitne kod utvrđivanja tačnog uzroka i vrste anemje:
- Retikulociti
- Saturacija transferina
- Eritropoetin
- Antitijela na Intrinsic faktor (unutrašnji faktor)
- Antiparijetalna antitijela
- Okultno krvarenje (FOB test)
Konsultujte se sa svojim ljekarom, koji obim analiza je potreban u vašem konkretnom slučaju.
Cijene svih našin analiza dostupne su u našem online cijenovniku.
Za dodatna pitanja i više objašnjenja o navedenim analizama budite slobodni da nas kontaktirate pozivanjem našeg call centra na broj +387 51 232 380 ili nam pišite putem kontakt forme.
Testovi za dijagnozu anemije su vam dostupni u svim Medicover Diagnostics laboratorijama na više od 10 lokacija.
Pravovrijemenom dijagnozom moguće je preduprijediti ozbiljnije komplikacije.
Blaži oblik anemije, čiji je uzrok nedostatak gvožđa, obično nije praćena ozbiljnim komplikacija, ali, ukoliko se ne liječi pravovrijemeno može izazvati ozbiljne zdravstvene probleme.
Potrebno je obratiti se ljekaru ako sumnjate da imate anemiju, koja može biti i znak upozorenja i za neke druge ozbiljnije bolesti.
Za sintezu hemoglobina i crvenih krvnih zrnaca, osim gvožđa organizmu su potrebni i vitamin B12, folna kiselina i druge hranjive supstance iz hrane. Zato je raznovrsna ishrana koja uključuje i crvena mesa, bogata vitaminima i oligoelementima preduslov za spriječavanje anemije.
Cilj liječenja anemije uzrokovne manjkom gvožđa
Cilj liječenja anemije uzrokovane manjkom gvožđa je normalizacija krvne slike (Hb, MCV, MCH) i serumskog gvožđa, ali još je važnije popuniti rezerve gvožđa, odnosno feritin.
Uz korekciju ishrane u liječenju anemije se koriste i preparati (suplementi) gvožđa. Imajte na umu da je iskustvo pokazalo da se anemija liječi bar 3-6 mjeseci, uz dosljednost.
Obavezan je nadzor primijenjene terapije od strane vašeg izabranog ljekara!
Visoke koncentacije gvožđa uzrokovane dugotrajnim uzimanjem suplemenata velikih doza mogu imati toksičan efekat na organizam i dovesti do oštećenja jetre.
