Mala škola tumačenja osnovnih laboratorijskih analiza

Ljekari savjetuju da i osobe bez subjektivnih zdravstvenih tegoba makar dva puta godišnje urade osnovne laboratorijske analize.

– Značaj laboratorijskih analiza, kako krvi tako i urina, jeste u tome što eventualne promjene ukazuju na patološka stanja pojedinih organa. Ukoliko veći broj analiza odstupa od referentnih vrijednosti to govori u prilog udruženih bolesti ili o ozbiljnijoj kliničkoj slici jednog oboljenja.

Povišene vrijednosti sedimentacije eritrocita (Se) najčešće ukazuje na akutne i hronične bolesti pre svega zapaljenja različite etiologije i različitih organa, ali i maligne bolesti. Kao dopunska analiza se radi CRP, ukoliko je povišen, ide u prilog zapaljenskih bolesti.

– Osnovni biohemijski nalazi takođe ukazuju na pojedine bolesti i to povišena glukoza u krvi na dijabetes melitus, urea i kreatinin na bolesti bubrega, mokraćna kiselina je povišena kao posljedica nepravilne ishrane, a bilirubin i Gama GT ukazuju na bolest jetre različite etiologije. Transaminaze (AST;ALT) ukazuju na bolest jetre zbog povećanog unosa alkohola, gaziranih napitaka, ali i nekih lijekova, dok holesterol i trigliceridi ukazuju pre svega na nepravilnu ishranu i povećan unos masti.

Svakako da sa urađenim analizama treba otići kod izabranog lekara, koji će, prema rezultatima, pacijenta uputiti dalje kod specijaliste ili sam predložiti izmjene u načinu života kako bi se pojedini rezultati popravili. Važno je napomenuti da i prilikom davanja krvi i urina na analizu treba poštovati određena pravila kako bi rezultati bili što precizniji. Tako 12 sati pre vađenja krvi ne treba uzimati hranu, dok mogu da se piju voda i čajevi, ali bez šećera. Ujutru pre vađenja ne sme se ništa jesti, piti, pušiti niti uzimati lijekovi.

KRVNA SLIKA

Eritrociti  (RBC ili crvena krvna zrnca)

– Snižene vrijednosti su najčešće znak anemije ili gubitka krvi usled krvarenja.

+ Povišene vrijednosti mogu biti i kod zdravih ljudi.

Leukociti  (WBC ili bela krvna zrnca)

– Rezultat niži od granične vrijednosti najčešće je znak virusne infekcije, a viši bakterijske.

Trombociti  (PLT krvne pločice, zadužene za zgrušavanje krvi)

+ Povećan broj trombocita može da dovede do stvaranja krvnog ugruška u kardiovaskularnom sistemu.

– Sniženi su kod hemioterapija, malignih oboljenja, hepatitisa C…

Sedimentacija eritrocita

+ Povećan je kod akutnih i hroničnih oboljenja, maligniteta, velikog broja bolesti, raznih upala…

– Snižene vrijednosti nemaju dijagnostički značaj.

KRV – BIOHEMIJSKI PARAMETRI

Izgled seruma – normalan: bistar i svjetložut

Može biti slabozamućen, zamućen i jako zamućen, što ukazuje na povećanu masnoću u krvi. Često do ovakvih rezultata dolazi jer se pacijent ne pridržava pravila da 12 sati pre davanja krvi ne uzima hranu. Serum može biti i crven zbog hemolize i ikteričan usled povećanih vrijednosti bilirubina.

Glukoza

Povišene vrijednosti se javljaju kod dijabetičara, a snižene kod hipoglikemije različitih uzroka.

Stanje bubrega

Urea

Kreatinin

+ Povišene vrijednosti se javljaju kod bubrežnih oboljenja. Povećana urea, a normalan kreatinin može da bude i rezultat ishrane bogate proteinima. Povišene vrijednosti kreatinina mogu biti i posledica veće fizičke aktivnosti ili uzimanja steroida.

– Smanjene vrijednosti se javljaju kod trudnica i žena uopšte.

Elektroliti

Natrijum

+ Snižene vrijednosti kod bubrežnih bolesnika.

Kalijum

– Povišene vrijednosti kod bubrežnih bolesnika.

 STANJE ZGLOBOVA

Mokraćna kiselina

+ Povišene vrijednosti se javljaju kod gihta (taloženja kristala mokraćne kiseline u zglobovima).

– Snižena koncentracija nema dijagnostički značaj.

STANJE KOSTIJU

Alkalna fosfataza

+ Povišene vrijednosti mogu da ukazuju na povećanu razgradnju kostiju i na mogući razvoj osteoporoze. Kod dece u razvoju vrednost ovog parametra je povišena.

 MASNOĆE U KRVI

Holesterol

HDL holesterol (dobar)

– Dijagnostički značaj imaju snižene vrijednosti HDL holesterola. U tom slučaju postoji povećan rizik nastanka kardiovaskularnih oboljenja.

LDL holesterol (loš)

+ Povišene vrijednosti ukazuju na rizik nastanka kardiovaskularnih bolesti, prije svih ateroskleroze.

 Trigliceridi

+ Povišene vrijednosti najčešće su znak nepoštovanja pravila da se ne uzima hrana 12 sati pre vađenja krvi.

– Snižene vrijednosti nemaju dijagnostički značaj.

 STANJE JETRE

ALT

+ Povišene vrijednosti ukazuju na akutno oštećenje jetre, najčešće izazvano terapijom antibioticima, unosom gaziranih pića, sokova…

AST

+ Povišene vrijednosti ukazuju na značajno oštećenje jetre ili neka druga oboljenja.

 Gama GT

+ Povišene vrijednosti se najčešće javljaju kod alkoholičara i znak su oštećenja jetre.

Bilirubin ukupni

+ Povišene vrijednosti se javljaju kod oštećenja jetre i opstrukcije žučnih puteva.

– Snižene vrijednosti nemaju dijagnostički značaj.

  PANKREAS

S-alfa amilaza

U-alfa amilaza

+ Povišen nivo ukazuje na poremećaj u funkciji pankreasa.

 KOŠTANA SRŽ

Gvožđe

Zajedno sa hemoglobinom, eritrocitima i parametrima koji određuju morfologiju eritrocita (MCV, MCH i MCHC) pruža uvid u stanje koštane srži. Određivanje samo gvožđa nema nikakvog značaja za postavljanje dijagnoze anemije.

KRV – OSTALI PARAMETRI

Fibrinogen

To je nespecifičan parametar.

Povećan je kod aktunih i hroničnih oboljenja, maligniteta, velikog broja bolesti, raznih upala.

Snižene vrijednosti nemaju dijagnostički značaj.

Proteini

Snižene vrijednosti su znak oštećenja sintetske funkcije jetre, osim u trudnoći kada se snižene vrijednosti često javljaju.

 (PT) Protombinsko vrijeme

PT se određuje pacijentima prije operacije kao i kod pacijenata koji su na antikoagulantnoj terapiji kada su očekivane vrijednosti od 2,0-4,5 INR.

 ANALIZA URINA

Normalan urin je bistrog izgleda, žute boje i kisele reakcije. Sve što odstupa od ovoga, moguć je znak nastanka nekog oboljenja.

Zamućen urin

+ ukazuje na povećan broj leukocita, odnosno na neki upalni proces, kao i na gljivice, bakterije, sluz…

Boja

normalno: žuta boja

Tamnosmeđ urin – ukazuje na povećanje bilirubina, što je najčešće znak oštećenja jetre, odnosno pojave žutice. Neki ljudi inače imaju povećan bilirubin, tako da je njima ovakav izgled urina normalan.

Crven urin – ukazuje na prisustvo hemoglobina, što najčešće ukazuje na oštećenje bubrega, zbog koga se u urinu javlja krv (najčešće kamen u bubregu ili pesak), ali i na razne upalne procese, oštećenje mokraćnih kanala i bešike. Cvekla boji urin takođe u crveno ako se konzumira.

Reakcija

normalno: kisela reakcija

Alkalna reakcija – najčešće ukazuje na bakterijsku infekciju.

Bilirubin

normalno: negativan

Pozitivan – moguće oštećenja jetre ili žuči.

Relativna gustina

+ Povećana gustina može da bude znak dijabetesa, hipertenzije, poremećaja funkcije hormona nadbubrežne žlezde, oštećenja bubrega. Nastaje i usljed povećanog gubitka vode – povraćanje, dijareja, kao i visoka temperatura.

– Snižena je najčešće kod povećanog izlučivanja urina.

Proteini

normalno: negativni

Mogu da budu pozitivni usljed povećane fizičke aktivnosti ili u trudnoći, kada to nije znak patoloških promjena. Pojava proteina u urinu u svim ostalim stanjima znak je nekog upalnog procesa.

Glukoza

normalno: negativna

Pozitivan rezultat glukoze u urinu je uglavnom povezan s povećanim vrijednostima ovog parametra u krvi (iznad 10 mmol/L), što se najčešće dešava kod dijabetičara.

Aceton

normalno: negativan

Pozitivan nalaz prisutan kod dijabetičara.

Urobilinogen

normalno: negativan

SEDIMENT URINA

Eritrociti svježi

normalno: negativni

Pozitivni – kamenac ili pjesak u bubregu i mokraćnim putevima.

Eritrociti blijedi

normalno: negativni

Pozitivni su najčešće znak skoro preležane infekcije ili hronične bolesti bubrega.

Leukociti

Broj leukocita do 50 (dosta) ili više od 50 (masa) najčešće ukazuje na neki upalni proces u organizmu.

Epitelne ćelije pločaste

normalno: malo

Njihova pojava u urinu u bilo kom obimu nema veći značaj.

Epitelne ćelije okrugle

normalno: negativne

Pozitivan nalaz ukazuje najčešće na oštećenje bubrega.

Bakterije

normalno: negativne

Pozitivne – znak infekcije, ili posledica nehigijene ili nepravilno uzetog urina – nesterilna posuda.

Urati amorfni

normalno: negativni

Pozitivan nalaz nema značaj.

Kristali kalcijum-oksalata

normalno: malo

Pozitivan nalaz ne mora da ukazuje na oboljenje, ali može da bude znak peska u bubregu.

Kristali mokraćne kiseline

normalno: negativni

Pozitivni – oboljenje bubrega.

Kristali tripl-fosfata

normalno: negativni

Pozitivni – znak infekcije.

Sluz

normalno: negativna ili malo

Pozitivan nalaz nema veći dijagnostički značaj.

Gljivice

normalno: negativne

Pozitivan nalaz je najčešći znak gljivične infekcije, a mogu se javiti i kod dijabetičara.

Cilindri

normalno: negativni

Pozitivni – hron. bubrežno oboljenje.

Spermatozoidi

normalno: negativni

Pozitivni – ukazuje na oštećenje prostate.