Vitamin D total

Opšte informacije

Vitamin D ili kalciferoli se sintetiziraju iz provitamina cijepanjem B prstena od molekula sterola tokom izlaganja sunčevoj svjetlosti. Najvažniji vitamini D su vitamin D2 (ergokalciferol) i vitamin D3 (kolekalciferol) ³ .

Vitamin D2 je oblik koji se dobija iz biljaka (ergosterol ili provitamin D2). Vitamin D3 dolazi ili iz namirnica životinjskog porijekla (posebno masne ribe ili ribljeg ulja) ili dodataka ishrani, ili se sintetizira na nivou kože iz 7-dehidroholesterola (provitamina D3) pod djelovanjem ultraljubičastog zračenja ⁶ . Brzina stvaranja vitamina D zavisi uglavnom od trajanja i intenziteta izlaganja.

Korištenje krema za sunčanje, čak i sa SPF od 15, smanjuje proizvodnju ovog vitamina za 99,9%. Prekomjerno stvaranje kože sprječava se fotosenzitivnom konverzijom vitamina D u tahisterol ili lumisterol. I vitamin D2 i vitamin D3 nemaju značajnu biološku aktivnost, stoga ih je potrebno metabolizirati u hormonski aktivne oblike ² .

Aktivacija se odvija u dvije faze, prvo na nivou jetre, a zatim na nivou bubrega. Vitamin D, koji ima strukturu topljivu u mastima, transportuje se u cirkulaciji u obliku kompleksa sa specifičnim alfa1 globulinom – proteinom za transport vitamina D (VDBP = vitamin D binding protein). U jetri, vitamin D prolazi kroz prvu hidroksilaciju da bi se formirao 25-OH vitamin D (kalcidiol), metabolit sa ograničenom biološkom aktivnošću ⁶ .

25 hidroksivitamin D , sa produženim poluživotom (2-3 sedmice), glavni je cirkulirajući rezervoar i najbolji pokazatelj globalnog statusa vitamina D ² .

Više od 95% doziranog 25-OH vitamina D u serumu predstavlja 25-OH vitamin D3 ; 25-OH vitamin D2 se povećava u serumu do mjerljivih nivoa samo kod pacijenata koji uzimaju lijekove koji sadrže vitamin D2 ⁶ . Test koji se koristi u našoj laboratoriji određuje ukupni 25-OH vitamin D ¹ .

Nepoznat je tačan nivo 25-OH vitamina D koji odražava optimalnu tjelesnu rezervu. Blagi ili umjereni deficit može biti povezan s osteoporozom ili sekundarnim hiperparatireoidizmom. Ozbiljni nedostatak dovodi do nedovoljne mineralizacije novoformiranog koštanog tkiva (osteoida), što rezultira razvojem rahitisa kod djece i osteomalacije kod odraslih.

Budući da se razvija u periodu rasta kostiju, rahitis dovodi do karakterističnih deformacija kostiju. Promjene laboratorijskih testova kod rahitisa uključuju: hipokalcemiju, hipofosfatemiju, povišenu alkalnu fosfatazu i paratiroidni hormon. Kod odraslih, nedostatak vitamina D je povezan s bolovima u kostima i povećanim rizikom od prijeloma.

Posljedice nedostatka vitamina D na druge organe osim kosti nisu u potpunosti shvaćene, ali mogu uključivati ​​povećanu osjetljivost na infekcije, nelagodu u mišićima, inzulinsku rezistenciju, dijabetes tipa 1, visok krvni tlak, zatajenje srca, depresiju, šizofreniju, autizam, multiplu sklerozu, nefrotski sindrom, povećan rizik od preeklampsije i malignih bolesti: debelog crijeva, prostate, dojke, karcinoma jajnika, ne-Hodgkinov limfom ^3;4;5 .

Uzroci suboptimalnog nivoa 25-OH vitamina D uključuju:

• nedovoljno izlaganje suncu;
• neadekvatan unos hrane;
• nedostatak apsorpcije vitamina D na crijevnom nivou (bilijarna ciroza, sindrom kratkog crijeva, egzokrina insuficijencija pankreasa, Crohnova bolest, cistična fibroza, celijakija);
• pojačan katabolizam vitamina D (liječenje barbituratima i antikonvulzivima, primarni hiperparatireoidizam);
• povećani gubici vitamina D (nefrotski sindrom, peritonealna dijaliza);
• smanjenje aktivnosti jetrene 25-hidroksilaze usljed teških bolesti jetre ³ .

Nedostatak vitamina D je mnogo češći nego što se mislilo, posebno među tinejdžerima, ženama i starijim osobama. Tako su brojne studije pokazale da više od 50% starijih osoba smještenih u ustanove, kao i sličan postotak žena koje se liječe od osteoporoze, imaju neadekvatan nivo vitamina D. Isto tako, ljudi koji žive u regijama sjeverne geografske širine, oni tamne boje zbog povećanog melanina sadržaja, oni koji zbog vjerskih običaja ograničavaju izlaganje suncu, gojazni bolesnici ili sa teškim kroničnim bolestima, novorođenčad od majki s nedostatkom povezuju povećan rizik od razvoja nedostatka vitamina D ^2;4 .

Liječenje nedostatka vitamina D se sastoji u primjeni sljedećih preparata:

U poređenju sa visokom prevalencijom nedostatka vitamina D, hipervitaminoza D je rijetka i otkriva se samo u slučajevima dužeg izlaganja visokim dozama vitamina D. Ovo stanje klinički karakteriziraju anoreksija, mučnina, povraćanje, dijareja, hipotonija, nefrolitijaza, poremećaji srčani ritam, te izražena hiperkalcemija i hiperfosfatemija, kao i niske vrijednosti parathormona ^4,5 registrovane su kao promjene u laboratorijskim pretragama .

Preporuke za određivanje 25-0H vitamina D

Prikupljeni uzorak –venska krv¹.

Kontejner za sakupljanje –vacutainer bez antikoagulansa, sa/bez odvajajućeg gela¹.

Neophodna obrada nakon berbe – odvojiti serum centrifugiranjem¹.

Volumen uzorka – minimalno 1 mL seruma¹.

Razlozi za odbacivanje dokaza

Dokaz stabilnosti – izdvojeni serum je stabilan5 dana  na 2-8ºC idugona -20ºC. Nemojte odleđivati/ponovno zamrzavati¹.

Metoda –imunohemijska metoda sa elektrohemiluminiscentnom detekcijom; Mjeri se ukupni vitamin D (vitamin D3, vitamin D2 i drugi hidroksilirani metaboliti vitamina D)¹.

Referentne vrijednosti

Granica detekcije – 4 ng/mL¹

Interpretacija rezultata

Nivo 25-OH vitamina D u serumu odražava unos vitamina D iz hrane i sintezu kože iz provitamina pod uticajem ultraljubičastih zraka; na njega utiču starost, pol, rasa i geografska lokacija. Takođe, nivo 25-OH vitamina D može imati sezonske varijacije (vrijednosti u hladnoj sezoni mogu biti 40-50% niže od onih u toploj sezoni zbog smanjenja izloženosti ultraljubičastom zračenju). Koncentracije metabolita vitamina D su povećane tokom trudnoće.

Poznavanje uticajnih faktora dovelo je do uspostavljanja „normalnih“ vrednosti u zavisnosti od godišnjeg doba, na uzorcima populacije iz određenih geografskih područja. Navedeni pristup daje „referentni interval“, ali se on ne preklapa s optimalnim intervalom za zdravstveno stanje, ako u stvari značajan postotak referentne populacije ima manjak vitamina D.

Od veće koristi u kliničkoj praksi mogla bi biti vrijednost praga za adekvatan nutritivni status , ispod koje se može smatrati da pojedinac ima nedostatak vitamina D. Nekoliko istraživača koji se bave ovim problemom pokušali su da uspostave korelaciju između serumskih koncentracija 25-OH vitamina D i onih drugih bioloških markera, kao što su kalcijum i parathormon ^2;6 .

Iako ne postoji konsenzus o optimalnim vrijednostima 25-OH vitamina D, većina stručnjaka definira nedostatak vitamina D serumskim nivoom <20 ng/mL (50 nmol/L). Vrijednosti <10 ng/mL ukazuju na ozbiljan nedostatak. Nakon istraživanja, ustanovljeno je da se crijevna apsorpcija kalcija povećava za 45-65% ako se postigne povećanje serumskog nivoa 25-OH vitamina D sa 20 na 32 ng/mL (od 50 do 80 nmol/IT) .

Iz tog razloga se vrijednosti između 20 i 29 ng/mL mogu smatrati pokazateljem relativne insuficijencije vitamina D, dok je nivo >30 ng/mL adekvatan i za optimalnu crijevnu apsorpciju kalcija (koji održava mineralnu ravnotežu kostiju) kao kao i za korekciju sekundarnog hiperparatireoidizma. Da bi se postigle optimalne vrijednosti, dnevni unos vitamina D mora biti najmanje 800 IU (više od trenutnih preporuka).

Intoksikacija vitaminom D se obično opaža pri serumskim vrijednostima 25-OH vitamina D >150 ng/mL (374 nmol/L) ⁵ . Određivanje nivoa 25-OH vitamina D je korisno za diferencijalnu dijagnozu sa granulomatoznim stanjima, posebno sarkoidozom, kod koje pacijenti imaju i hiperkalcemiju, hiperfosfatemiju i smanjen nivo PTH (kroz ektopičnu konverziju 25-OH vitamina D u 1,25 -(OH) ₂ vitamin D), ali su vrijednosti 25-OH vitamina D mnogo niže nego kod hipervitaminoze ^D4 . 

Ograničenja i smetnje

Dobivanje vrijednosti >10 ng/mL 25-OH vitamina D u prisustvu kliničke slike koja ukazuje na nedostatak vitamina D zahtijeva određivanje 1,25-(OH) ₂ vitamina D uz ispitivanje funkcije bubrega ⁴ .

Bibliografija: