Štitna žlijezda – štitnjača je žlijezda koja izgleda poput leptira smještenog sprijeda, u donjoj polovici vrata, ispod grkljana, a ispred dušnika. Građena je od dva režnja koji su međusobno spojeni središnjim suženim dijelom. Svoje hormone tiroksin (T4) i trijodtironin (T3) izlučuje u krv. Radom štitnjače u fiziološkim okolnostima upravljaju hipotalamus i hipofiza. U nadzoru rada štitnjače najvažnija je hipofiza koja pomoću tireotropina (TSH) potiče štitnjaču na stvaranje hormona, ali i na rast što može dovesti do povećanja štitnjače odnosno gušavosti (strume).
Za stvaranje hormona štitnjače nužan je jod. Nedostatak joda u organizmu dovodi do uvećanja štitnjače (gušavosti/strume). Kod nas je 1953.godine uvedeno obavezno jodiranje kuhinjske soli pa tako pripadamo među zemlje s dovoljnim unosom joda. U hranu bogatu jodom ubrajamo morsku ribu, alge, jaja, jogurt, sir i dr. Hrani koja smanjuje apsorpciju joda iz crijeva pripada cvjetača, kelj, prokulice, repa, kirikiriki i dr.
Sinteza tiroidnih hormona je slozena a da bi se ostvarila neophodno je da se odredjene kolicine joda, koncentrisu u celijama tiroidee i da se pretvaraju u oblik pogodan za ugradjivanje u molekul tiroidnih hormona. Za pocetak sinteze, kao i kod drugih hormona koje kontrolise hipofiza, neophodan je signal tireotropnog hormona. Njegovim vezivanjem za specificne receptore tiroidee procesi sinteze tiroidnih hormona su pokrenuti. Pocetak sinteze tiroidnih hormona se odigrava uvodjenjem joda u aminokiselinski ostatak tirozina koji se nalazi u sastavu posebno glikoproteina tiroidee, tireoglobulina. Ovaj veoma veliki protein se nalazi u tiroidnim folikulama ispunjenim tecnoscu koja se naziva koloid. Jod se u organizam unosi hranom, a u tiroidei postoji veoma efikasan mehanizam za njegovo koncentrovanje. Tireotropni hormon stimulise ulazenje joda u celije tiroidee. Ovaj proces se odvija uz utrosak energije i nasuprot koncentracionom gradijentu. U medjusloju, izmedju celije i koloida, apsorbovani jodid se oksiduje u jod i ugradjuje u tirozinske ostatke tireoglobulina. Ugradjivanje joda se vrsi postepeno ugradjivanjem jednog ili dva atoma joda, a spajanjem dva molekula jodovanog tirozina nastaju tiroidni hormoni.
Hormon štitne žlijezde T4 sadrži četiri, a T3 tri atoma joda, za čiji nastanak je potreban jod iz hrane, kao i endogena jedinjenja: protein tireoglobulin, tireostimulirajući hormon (TSH) i enzim tireoidna peroksidaza.
Hormoni štitne žlijezde neophodni su za pravilno funkcionisanje svih ćelija organizma.
Hormoni štitnjače utječu na funkciju svih organa. Bez njih nema normalnog razvoja ni rada središnjeg nervnog sistema. Važni su za održavanje tjelesne temperature i održavanje normalne aktivnosti centra za disanje, kontrolu potrošnje energije i potrošnje kisika. Na srce djeluju tako da dovode do povećanja kontraktilnosti srčanog mišića i ubrzanja rada srca, a također, pojačavaju pokretljivost crijeva, utječu na pregradnju kosti, homeostazu šećera i masnoća u krvi.
Najčešći oblici bolesti štitne žlijezde su:
Hipertireoidizam nastaje kao posledica povećanog lučenja hormona štitne žlijezde, a karakteriše ga pojava simptoma poput:
U slučaju ubrzanog rada štitne žlijezde snižena je koncentracija TSH, dok su povišene vrijednosti hormona T4 i T3 u cirkulaciji.
Hipotireoidizam je stanje koje karakteriše smanjeno lučenje hormona štitne žlijezde.
Posledica usporenog metabolizma su simptomi po kojima se prepoznaje smanjen rad štitne žlijezde:
U slučaju usporenog rada štitnjače dolazi do povećanja nivoa TSH hormona, dok su vrednosti T4 i T3 u padu.
Smanjena funkcija tireoidne žlijezde je često posledica hroničnog autoimunog poremećaja (Hašimotov sindrom), koji se potvrđuje određivanjem antitela tiroidne peroksidaze (anti TPO) i tireoglobulina (anti Tg).
Pored autoimunog procesa, nedovoljan unos joda putem hrane je takođe jedan od najčešćih potencijalnih uzročnika hipotireoze.Manjak joda je najčešći identifikovani uzročnik hipotireoze širom sveta, naročito u planinskim područjima.
U slučaju pojačanog rada štitne žlijezde snižen je TSH, a povišeni su nivoi hormona T4 i T3 dok se smanjen rad štitne žlijezde odražava kroz povišenu vrednost TSH, a hormoni T4 i T3 sniženi.
Grejvsova bolest (Bazedovljeva bolest) je najčešći uzročnik hipertireoze u svijetu, posebno kod dece i adolescenata. Antitela na TSH receptore bi trebalo određivati ukoliko se posumnja na Grejvsovu bolest.
Uz anamnezu i klinički pregled u dijagnostici bolesti štitnjače koriste se: TSH, ukupni i slobodni tiroksin (T4 i fT4), ukupni i slobodni trijodtironin (T3 i fT3), autoantitijela protiv tiroidne peroksidaze (anti-TPO) odnosno protiv tireoglobulina (anti-TG), antitijela na TSH receptor, ultrazvuk štitnjače uz eventualnu citološku punkciju i scintigrafija štitnjače.
Kada postoji sumnja na neadekvatan rad štitne žlezde, neophodno je prvo uraditi analize TSH i FT4. Ukoliko je nalaz FT4 u granicama normale, a i dalje postoje simptomi koji ukazuju na postojanje hipertireoze, trebalo bi uraditi i FT3 jer se porast njegove koncentracije pre detektuje u cirkulaciji nego što je to slučaj sa analizom FT4.
U slučaju pojačanog rada štitne žlijezde snižen je TSH, a povišeni su nivoi hormona T4 i T3 dok se smanjen rad štitne žlezde odražava kroz povišenu vrednost TSH, a hormoni T4 i T3 sniženi.
Tokom lečenja hipertireoze, po uvođenju terapije, na četiri do osam nedelja bi trebalo pratiti vrednosti FT4 i TSH. Kad se postigne da vrednost TSH bude u okviru referentnih opsega, analiza se radi na 8 do 12 nedelja.
Kod hipertireoze to se postiže lijekovima koji blokiraju rad štitnjače, operativnim odstranjenjem žlijezde ili primjenom radioaktivnog joda, a kod hipotireoze nadomjesnim liječenjem (sintetski hormon levotiroksin).
Kada je pacijent na supstitucionoj terapiji sintetskim hormonima, laboratorijsku dijagnostiku hormona štitne žlezde bi trebalo raditi uvek kad dolazi do promene doze leka. Kad se stanje stabilizuje, kontrola hormona štitne žlezde se obično savetuje na šest meseci.
Redovne kontrole hormona štitne žlezde se više preporučuju ženama nego muškarcima, jer smanjena funkcija štitne žlezde može negativno uticati na menstrualni ciklus, kao i na mogućnost začeća.
Za određivanje koncentracije hormona štitne žlijezde uzorak izbora je venska krv, dok unos hrane (umeren) nema uticaja na parametre koji se ispituju.
Ukoliko pacijent ne pije terapiju za štitnu žlijezdu, krv ne mora da se uzorkuje ujutru, već može i tokom dana.
Obzirom da supstituciona terapija tireoidnim hormonima može uticati na dobijene rezultate, preporuka je da se sintetski hormon ne pije pre dolaska u laboratoriju, već nakon vađenja krvi na analizu.
Za sve dodatne informacije budite slobodni da nas kontaktirate na broj: 051 232-380 i 051 232-381,pošaljite nam upit na mail office@medicover.ba ili to učinite dolaskom u neku od Vama najbližih laboratorija Medicover Diagnostic.
Više od 3000 testova u svim oblastima biohemije i mikrobiologije i patohistologije.
U Banjaluci 6 laboratorija i još 5 laboratorija širom B&H.
Svakog mjeseca, preko 15.000 pacijenata poseti naše laboratorije
Od 2022 godine Medicover Diagnostics B&H čini deo Medicover sistema, vodećeg međunarodnog pružaoca zdravstvenih i dijagnostičkih usluga, sa sedištem u Švedskoj, koji se kotira na berzi Nasdaq Stockholm.
Sva prava zadržana od strane Medicover grupe
